زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

اماکن اربع




اماکن اربع یا «مواطن اربع» یا «اماکن تخییر» یا «مواضع اربع‌» یا «مواضع تخییر» مکان‌های چهارگانه تخییر بین قصر و اتمام نماز برای مسافر می‌باشند. از این عنوان در باب صلات بحث شده است.


۱ - منظور از اماکن اربع


منظور از اماکن اربع، چهار شهر مکه، مدینه، کوفه و کربلا است.

۲ - احکام اماکن اربع


مسافر در آن‌ها مخیر است نمازهای چهار رکعتی را قصر یا تمام بخواند؛ هر چند نسبت به گستره تخییر در اماکن یاد شده اختلاف وجود دارد.
قدر مسلم از آن، مسجد الحرام، مسجد النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله، مسجد کوفه و حائر امام حسین علیه‌السلام است.
[۱] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۵۱۶.    
البته قول به جواز تخییر در شهر مکه و مدینه، به مشهور نسبت داده شده است.
[۲] حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، ج۳، ص۴۹۰.    


۲.۱ - دیدگاه فقهی امام خمینی


بر مسافر واجب است نمازهای چهار رکعتی را با شرایطی که گفته شده است قصر (شکسته) بخواند، اما نماز صبح و مغرب قصر ندارند. لیکن «مسافری که قصد اقامت نکرده، در چهار جا، بین قصر و تمام مخیّر است که عبارت‌اند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مسجد کوفه، و حائر حسینی - علی مشرّفه السلام - و تمام خواندن افضل است. و در الحاق دو شهر مکه و مدینه به دو مسجد آن‌ها محل تامل است، پس احتیاط به اینکه در شهرهای مذکور قصر بخواند ترک نشود. و سایر مساجد و مشاهد به این‌ها ملحق نمی‌شود. و در این مساجد بین پشت‌بام و صحن و جاهای پایین آن‌ها، مانند بیت الطشت در مسجد کوفه فرقی نیست. و بنابر اقوی تمام روضه شریفه جزء حائر حسینی (علیه‌السلام) محسوب می‌شود، بنابراین از طرف بالای سر تا شبکه‌های متّصل به رواق و از طرف پا تا درب متّصل به رواق و از پشت سر تا حد مسجد، جزء حرم است و خالی از قوّت نیست که مسجد و رواق شریف هم جزء حرم شمرده شود (و مسافر در آنجاها هم مخیّر باشد) ولی ترک احتیاط به اینکه در این دو مورد قصر خوانده شود سزاوار نیست.»
[۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۸.    
و «در چهار موردی که گفته شد، تخییر در شکسته یا تمام خواندن نماز، استمراری است، بنابراین کسی که به نیّت قصر شروع به نماز کرده، می‌تواند به تمام عدول کند و همچنین کسی که به نیّت تمام شروع نموده می‌تواند به قصر - مادامی‌که از محل عدول نگذشته - عدول نماید، بلکه اگر بدون آنکه قصر و یا تمام را از اول نماز در نیّت معیّن کند، می‌تواند در اثنای آن، یکی از آن دو را اختیار کند.»
[۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۹.    
و «روزه در موارد تخییر مذکور، به نماز ملحق نمی‌شود، بنابراین مادامی‌که در آن‌ها قصد اقامت نکند، یا سی روز مردّد باقی نمانده باشد، روزه صحیح نیست.»
[۵] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۸، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۱۰.    


۳ - قول مشهور در احکام اماکن اربع


قول مشهور میان فقها، تخییر نمازهای چهار رکعتی بین قصر و اتمام در اماکن یاد شده است؛ هر چند اتمام افضل می‌باشد.
[۶] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۳۲۹.    


۴ - اماکن اربع و روزه


حکم تخییر اختصاص به نماز دارد و شامل روزه نمی‌شود.
[۷] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۵۱۸.    


۵ - نوع تخییر در احکام اماکن اربع


تخییر در مکان‌های مذکور، استمراری است. بنابراین، نمازی را که به نیت قصر شروع کرده، می‌تواند چهار رکعتی تمام کند و بالعکس یا مثلا نماز ظهر را قصر و نماز عصر را تمام بخواند.
[۸] خویی، ابوالقاسم، مستند العروة، ج۸، ص۴۲۶.    
[۹] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۱۶۵۵۱۸.    


۶ - حکم نافله ها در اماکن اربع


در سقوط نافله‌های ظهر و عصر از مسافر در مکان‌های یاد شده اختلاف است.
[۱۰] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۳۴۲.    
[۱۱] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۴۶۷-۴۶۹.    
[۱۲] سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج۵، ص۲۴.    
[۱۳] روحانی، محمدصادق، فقه الصادق علیه‌السلام، ج۴، ص۲۱-۲۲.    


۷ - قضاء نماز های فوت شده در اماکن اربع


هرگاه در یکی از مکان‌های مزبور نماز، قضا شود، در این که شخص در قضای آن همچون اداء مخیر بین قصر و اتمام است یا قصر متعین می‌باشد و یا در صورت بجا آوردن قضای آن در یکی از این مکان‌ها بین قصر و اتمام اختیار دارد، اختلاف می‌باشد.
[۱۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۳، ص۱۱۴-۱۱۵.    
[۱۵] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۶۲-۶۳.    
[۱۶] طباطبایی حکیم، محسن، مستمسک العروة، ج۷، ص۶۶-۶۷.    


۸ - پانویس

 
۱. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۵۱۶.    
۲. ↑ حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، ج۳، ص۴۹۰.    
۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۸.    
۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۹.    
۵. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۷۸، کتاب الصلاة، القول فی احکام المسافر، مسالة۱۰.    
۶. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۳۲۹.    
۷. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۵۱۸.    
۸. ↑ خویی، ابوالقاسم، مستند العروة، ج۸، ص۴۲۶.    
۹. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۱۶۵۵۱۸.    
۱۰. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۳۴۲.    
۱۱. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۴۶۷-۴۶۹.    
۱۲. ↑ سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج۵، ص۲۴.    
۱۳. ↑ روحانی، محمدصادق، فقه الصادق علیه‌السلام، ج۴، ص۲۱-۲۲.    
۱۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۳، ص۱۱۴-۱۱۵.    
۱۵. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۶۲-۶۳.    
۱۶. ↑ طباطبایی حکیم، محسن، مستمسک العروة، ج۷، ص۶۶-۶۷.    


۹ - منبع


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۶۷۵.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی | فقه | نماز مسافر




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.